Hội nghị Diên Hồng
Nhạc : Hội nghị Diên Hồng - Lưu hữu Phước
Toàn dân! Nghe chăng? Sơn hà nguy biến!
Hận thù đằng
đằng! Biên thùy rung chuyển
Tuông giày
non sông rền vang tiếng vó câu
Gây oán
nghìn thu
Toàn dân
Tiên Long! Sơn hà nguy biến!
Hận thù đằng
đằng! Nên hòa hay chiến?
Diên Hồng
tâu lên cùng Minh đế báo ân
Hỡi đâu tứ
dân!
Kìa vừng
hồng tràn lan trên đỉnh núi
ôi Thăng
Long! Khói kinh kỳ phơi phới
Loa vang
vang, chiếu ban truyền bốn hương
Theo gió bay
khắp miền sông núi réo đời.
Lòng dân Lạc
Hồng nhìn non nước yêu quê hương
Giống anh
hùng nâng cao chí lớn
Giống anh
hùng đua sức tráng cường.
Ta lên đường
lòng mang tâu đến long nhan
Giòng Lạc
Hồng xin thề liều thân liều thân!
Đường còn
dài
Hờn vương
trên quan tái
Xa xa trông
áng mây đầu non đoài
Trông quân
Nguyên tàn phá non sông nhà
Đoạt thành
trì toan xéo giày lăng miếu
Nhìn bao
quân Thoát lấn xâm tràn nước ta
ôi sông núi
nhà rền tiếng muôn dân kêu la
(Hỏi) Trước
nhục nước nên hòa hay nên chiến?
(Đáp) Quyết
Chiến!
(Hỏi) Trước
nhục nước nên hòa hay nên chiến?
(Đáp) Quyết
Chiến!
Quyết chiến
luôn
Cứu nước
nhà
Nối chí dân
hùng anh
(Hỏi) Thế
nước yếu lấy gì lo chiến chinh?
(Đáp) Hy
Sinh!
(Hỏi) Thế
nước yếu lấy gì lo chiến chinh?
(Đáp) Hy
Sinh!
Thề liều
thân cho sông núi
Muôn Năm Lừng Uy!
Hội nghị diễn ra khi quân Nguyên âm mưu và đang chuẩn bị kéo quân sang xâm lược nước ta lần thứ hai để trả thù cho lần thất bại đầu tiên (1258), gỡ danh dự và uy thế của nước lớn.
Trước khi Hội nghị bắt đầu, nhà Trần thăm dò và biết được quân Nguyên huy động một lực lượng rất lớn. Đại Việt sử ký toàn thư ghi: số quân nhà Nguyên điều là 50 vạn[1] từ phương Bắc tràn xuống; kết hợp với cả gần 10 vạn quân của Toa Đô từ phía Nam (Champa) đánh lên; tin rằng với sức mạnh như vậy sẽ nhanh chóng bóp nát nước Đại Việt. Đối phó với đạo quân hùng mạnh như vậy, nhà Trần khôn khéo triệu tập hội nghị - đầu tiên là Bình Than (1282) bàn về chiến lược đánh giặc của tướng soái và quân nhà Trần.Ý thức được rằng, muốn chiến thắng được đội quân khổng lồ của nhà Nguyên, cần có sự tham gia của nhân dân[2].
Diễn tiến Hội nghị:
Tham dự hội nghị này là các vị bô lão, đại diện cho
nhân dân cả nước. Thượng hoàng đích thân ban yến và hỏi các vị bô lão là nên đánh hay nên hòa. Một đời thân phận thấp hèn, tay bùn chân lấm, nay bỗng dưng được triều đình mời vào tận hoàng cung
để bàn quốc gia đại sự, tinh thần của các vị bô lão phấn chấn khác thường
Đại Việt sử ký toàn
thư, bản kỷ toàn thư quyển
5: Thượng hoàng triệu phụ lão trong
nước họp ở thềm điện Diên Hồng, ban yến và hỏi kế đánh giặc. Các phụ lão điều nói "đánh", muôn người cùng hô một tiếng, như bật ra từ một cửa miệng.
Hội nghị Diên Hồng được xem như hội nghị dân chủ đầu tiên trong lịch sử Việt Nam. Các phụ lão có thể coi là những đại biểu của dân. Sau hội nghị, chính các phụ lão là những người truyền đạt lại chủ trương của chính quyền đến người dân.
Chức năng chính trị của Hội nghị Diên Hồng:
Thứ nhất, hội nghị này sẽ có tác dụng thăm dò, đo lường mức độ căm phẫn của nhân dân đối với kẻ thù, mức độ nhân dân ủng hộ chính quyền, từ đó đánh giá được nội lực trước khi vạch ra chiến lược chiến tranh.
Thứ hai, hội nghị này là một động thái thể hiện sự tôn trọng của triều đình đối với các bô lão - vốn được hưởng cái gọi là “lão quyền” trong xã hội Việt Nam cổ truyền. Hội nghị này có tác dụng đoàn kết các sắc dân, củng cố mối quan hệ nhân dân - chính quyền. Mặc dầu địa vị người dân lúc đó rất thấp nhưng tài lực cho cuộc chiến thì nhà vua vẫn phải dựa vào họ.
Thứ ba, hội nghị này sẽ làm cho hoạt động của chính quyền trở nên minh bạch hơn, tạo niềm tin cao hơn cho người dân; gầy dựng sự chính danh cho chính quyền khi quyết định cuộc chiến. Nếu giữa chừng của cuộc chiến có điều gì bất lợi, thì hội nghị này ngay từ đầu đã loại bỏ sự đổ lỗi từ phía xã hội cho chính quyền.
Thứ tư, chính quyền đã biết sử dụng bô lão là tầng lớp có ảnh hưởng lớn nhất trong xã hội làm chiếc loa phóng thanh phổ biến đường lối của tầng lớp cầm quyền. Các bô lão khi “đã thông tư tưởng” thì trở thành những tuyên truyền viên tự nguyện cho nhà nước, góp phần tạo ra sự đồng thuận cao trong xã hội.
Như vậy, trưng cầu dân ý với tư cách là quyền của người dân thì chưa hề xuất hiện trong lịch sử Việt Nam, nhưng bốn chức năng chính trị nêu trên của trưng cầu dân ý đã được vua Trần khéo léo sử dụng từ thế kỷ 13.
Bên cạnh góc độ quyền của người dân - một thiết chế bảo đảm dân chủ, thì đứng về phía những người cầm quyền, trưng cầu dân ý rất có lợi cho Đảng và Nhà nước, sẽ là công cụ để nắm lòng dân, củng cố sự cầm quyền[3].
Nhận xét
Nhà sử học Ngô Sĩ Liên viết trong Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỷ toàn thư quyển 5:
"Giặc Hồ vào cướp nước là nạn lớn nhất của đất nước. Hai vua hiệp mưu, bầy tôi họp bàn há lại không có kế sách gì chống giặc mà phải đợi đến ban yến hỏi kế ở các phụ lão hay sao? Là vì Thánh Tông muốn làm thế để xét lòng thành ủng hộ của dân chúng, để dân chúng nghe theo lời dụ hỏi mà cảm kích hăng hái lên thôi. Đó là giữ được cái nghĩa người xưa nuôi người già để xin lời hay vậy."
Hai chữ Diên Hồng đã trở thành biểu trưng cho ý chí thống nhất của một dân tộc, thể hiện sự đồng lòng nhất trí giữa nhà nước với người dân trong mối quan hệ vua-tôi, trên-dưới… Hội nghị Diên Hồng cũng mang ý nghĩa như một nguyên lý tạo nên sức mạnh dân tộc trước những thử thách của lịch sử và trong chừng mực nào đó cũng biểu hiện nhân tố cận dân, thân dân như một giá trị truyền thống mang ý niệm “dân chủ” sau này được xác lập trong thời kỳ lịch sử cận và hiện đại[4].
“Hội nghị Diên Hồng” sẽ mãi mãi ăn sâu và trao truyền trong tâm thức của người dân Việt Nam như một sức mạnh của truyền thống gắn liền với mục tiêu phấn đấu cho nền dân chủ hiện đại. Bài hát Hội nghị Diên Hồng do nhạc sĩ Lưu Hữu Phước sáng tác theo lời của Việt Tiên[5] đã chứng minh điều đó.
Liên hệ hiện tại:
"Tinh thần Diên Hồng" vẫn còn sống mãi trong lòng người dân Việt Nam thời buổi hiện nay, khi đang hội nhập quốc tế. Khi muốn xem ý kiến mọi người như thế nào về một vấn đề nào đó quan trọng, người ta mở Hội nghị để trưng cầu ý kiến của mọi người. Mấy tháng đầu năm và giữa năm 2015 đã chứng kiến các hội nghị, hội thảo của nhiều ngành; bàn nhiều vấn đề quan trọng. Bên Đảng bộ thành phố đã có các "Hội nghị Diên Hồng" bàn về dự thảo đại hội các cấp[6]; ngay cả AFC cũng tổ chức "Hội nghị Diên Hồng" để bàn về tương lai của bóng đá Việt Nam[7]. Gần đây (ngày 15/11/2015), Hội khoa học lịch sử Việt Nam mở Hội thảo khoa học "Môn Lịch sử trong giáo dục phổ thông" - mang tính chất "Hội nghị Diên Hồng", để phản ứng trước Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể không còn Lịch sử là môn học bắt buộc[8].
(Bách khoa toàn thư mở Wikipedia)